Немлеһан
Һазад бәәдл
(Немлһн-с чиглүлгдв)
Немлеһан — түрүн арифметикин хойр тойгиг ниилүлдг үүл. Талданар, немлеһан - нег олнд загласан хойр хүвд (немр гидиг нерәдлеһтә) нег шин хүв (то гидг нерәдлеһтә) өгдг үүл. a болн b тойгна то немх темдегәр бичсиман: a + b.
2 + 3 = 5
немыр + немыр = то
немыр + немыр = то
Арифметика: немлеһан хойр йиртимҗин тойгин үүл эн чинритә:
- а + 1 = a'
- a + b' = a' + b = (a + b)'
Энд a' - а тойгин дарук тойг.
Чинрид
[ясврлх | кодар ясврлх]- Бүтү немхелә, тойг сольшго;
- a + b = b + a (сольҗ тәвлеһнә чинир);
- (a + b) + c = a + (b + c) (ниилүлһнә чинир);
- a × (b + c) = a × b + a × c (төгәлһнә чинир).
Бичлиһан
[ясврлх | кодар ясврлх]Немлеһан немх темдегәр бичисиман. Немлеһинә аш әдлецлиһнә темдегәр медгәҗәнә. Үлгүрнь:
Зәрмдән немх темдег бичигдиго:
- Тойгин бахан. Кенз дор бичисин тойг татас татасман, бахна тойгуд немлесман, то татасар дор бичсн.
- Бүкл болн үүрмг тоосас бүрдсн то . Бүкл үүрмг тойгиг дахад бәәдег тойг - теднә то. Үлгүрәр,
- 3½ = 3 + ½ = 3,5
Немлеһнә самбыр.
+ | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
0 | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
1 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
2 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 |
3 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
4 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 |
5 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
6 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 |
7 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
8 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
9 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 |
Медулһан
[ясврлх | кодар ясврлх]Олна ниилүлһан
[ясврлх | кодар ясврлх]Олна ниилүлһан - маш тохнята медлһн болх. Хойр әдл биш олд негдүлхлә, тер нег олна - то хойрин олна тооһин то болна. Тер медульһан амр умшта болн бичәтә.
Утнь икдүлһан
[ясврлх | кодар ясврлх]Хойрдагче немлеһнә медлеһан - экн утнь өгөгцан утар икдүлһан. Тегәд то - аш утнь бәәх.