Элст балһсн
| География города | |||||
| Элст | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Элиста | |||||
 | |||||
|
|||||
|
46°19′0″N 44°16′0″E / 46.31667°N 44.26667°E Координат: Parameter: "scale=" should be "scale:" Координат: Parameter: "type=" should be "type:" Координат: 46°19′0″N 44°16′0″E / 46.31667°N 44.26667°E Координат: Parameter: "scale=" should be "scale:" Координат: Parameter: "type=" should be "type:" |
|||||
| Страна |
 Орсин Ниицән |
||||
| Регион | Хальмг Таңһч | ||||
| Глава | Дмитрий Трапезников | ||||
| История и география | |||||
| Основан | 1865 | ||||
| Население города |
|
||||
| Высота центра | 120 метр | ||||
| Население города | |||||
| Население города | 103,300[1] человек (2014) | ||||
| Цифровые идентификаторы | |||||
| Телефонный код | 84722 | ||||
| Почтовый индекс | 358000–358014 | ||||
| Lua эндү: expandTemplate: template "ref-ru" does not exist. | |||||
|
|
|||||
 Медиафайлы на Викискладе | |||||
![Флаг[d]](/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BE%D0%BC%D0%B3:Flag_of_Elista_(Kalmykia).png)
_(2004).png)
Элст (орос. Элиста́) — Хальмг Таңһчин хотол балһсан. Элст Орсин Ниицәнин өмн үзгүт, Эргин җирн зурһан шиирин Элст гидиг салад оршаҗана.
Тууҗ тарихи[ясх | иш ясх]
Кезәнәс авын Элст-сала хальмгудын нуйдлун буйрун орм байсман. 1853 җилд Государственын Девлет Мемлекеттік зойрин министерствин және мектеп закварар эн салад модод суулһугдасын байсман. Суулһусан модад йир сайнар урһав. Тиигәд Элистин ө-шуһу модна плантац бүрдәсмн (өдгә «Иньглалат» гидиг парк).
Элст эврәнень тууҗан 1865-гче җиләс авын экилнә. XIX века өрәлнед әрәсән правительствин закварар хальмг теегиг керчисан халилһин амар бүүрлусун селәд тогтана. Теднә дунд - Элст. Нүүдгән хаяд, хальмгуд эн күүтрүт бәәдег болх гиҗ санҗасман. Зуг хальмгуд дундас тиим улс тоота һарв. 1865-гче җилд Элст салад Воронеж губерняс орс Кийков ирҗ байршелсмин. Эднә дару кесег орс өрк-бүл нааран нүүҗ ирлә. Эльсте гидиг хотын тогтагдасмин. Селән дарунь өсәд, өргеҗәд, волостин цутхулнад хүврв[2].
XX зуна түрүн җилмүдт Элст Манцин улсин ставка болҗ. Энд улусин мемлекеттік залавар, мөрдин хаша, хасгудын казарм, малын хот хадһалдаг хашас тосхогдав[2].
1918-гч җилин хаврар Хальмг теегет советин радян йосн тогтосмин. 1920-гч җилд Хальмг автоном область тогтав. Зуг залалтын эркетын Астрахань үлдуҗ. Эн учрар шин хотол балһсна орм хайх комиссь бүрдәгдасмин. Комиссин шиидвирәр шин балһсан Элст селәнә ормд бурдәгдасмин. 1927-ч җиләс авн Элст - Хальмг Таңһчин хотол балһсан. 1931 – 1935 җилмүдт балһсан экләд тосхогдана. Телеграф болын телефонын линийс босхогдад, гермүд, школ, заводмуд тосхогдад, балһсна җирһал җил ирвәс дүркүләд, өргеҗәд, делгерәд йовна. Тосхогдҗах Элст балһснад административн цутхулаң болсан деерән таңһчин сойлын цутхулңад хүврунә. Энд техникум секгеднә, областин велаят музей экләд көдленә, хальмг келәр газет, дегтермүд барлагдана. 1936 җилд Хальмг драматическ театр секгедве, 1937 җилд болхола – улусин хор болн келн-улусин мемлекеттік зевсегүдин оркестр бүрдүнә[2].
Зуг 1941 җилд һалзу фашистнар мана орн-нутугур дәврәд, төвкөнүн җирһалиг эвдав. 1942-гче җилд фашистнр Элистиг күчәр эзлҗ. Элистин дорде ар үзгүт (Һашун сала) кесег зун хальмгуд, орсмуд болын евреймуд фашистнар хаҗ алв. Ода тер ормод дүңгәсн ик обелиск (бумбулв) байна. 1942 җилин бар (декабрь) сарин 31-д Элстиг 28-ч Армин цергечнер хортанас сулдухсман.
Балһасан фашистанрас сулдад, җирһал невчик төвкөнсан болҗахла, һашута цааҗлаһнала хальмг улус харһад, киитын Сибирь туугдув. Хотол балһсан өнчирәд үлдав. Элст гиҗ нерәдгедгән уурад, Степной гиҗ нерәдгдәд, Ставропольск крайин ханьд орулгадсын болдыг. Зуг [[19 җилин январин 9-д Хальмг Таңһче шинәс тогтад, таңһчин цутхулаң шинәс Элст гидги нерән авасмин. 1967 җилд Дивное-Элст хаалһар түрүн поезд йовов[2]. 1970-80-гч җилмүдт Волгоград, Астрахань балһаснур шин асфальтар кегдесан хаалһас секегдав.
Өдгә цагла Элст – йир сайхан, өрген һо уульнуцта, хун цаһан өндөр гермүдтә балһсан. 1998-гче җил Элстед 33-гче Шахматин Шатрин Олимпиад давав. Олимпиадын учрар Элистин дорд өмн үзгет Сити-Чесс гидиг шин микрорайон тогтусмин. Бар сарин 2005-гче җилд Бурхан Багшин алтын сүм Европин дегед ик хурул секгедыв.
Олн-әмтын[ясх | иш ясх]
Олн-әмтенә тооһин хүврулһан (1933 - 2010 җилмүд): [3][4][5][6][7][8]:
Элстан өврөҗтә тоот[ясх | иш ясх]
Элстд өвреҗтә тоот олн. Сити-чесс, Сәкүсн сүм, Хальмг государственн девлет мемлекеттік университетінің болн нань чигин юм хәләҗ чадҗанат. Элистин цутхуднад Ленинә нертә талваң бәәнә, тавлң деер пагода дүңгәнә. Ойран Цаган гер зогсачана. Эн тосхолат хаҗуд Будда Багшин бумбулав байна. Байсралсанчанар цагатан, зовлоңг үзсан цагтан әмтын ирәд бурхундан мөргенә. Эн бумб ноһан урһмл модн заагат зогсоҗана. Хол биш серүн фонтан асхарна. Зуна халун цагат энүнә өөр дала әмтын ирәд амрна. Энүнд зурганчин цокулх арһ байна. Бичикидүд нааран ирҗ наадһа машидәр гүүлгнә. Нәәмдегеч микрорайона захд ик өндр толһа деер бас нег бумбулав бәәнә. Энүг ачта скульптор Эрнст Неизвестный Сибирүр туугдусан хальмгудт нерәдв. Элст декәдчен олн зүсн бумбалвсар байн. Теднь: О.И.Городовиковин, Ээлән Овлан, Хоңгорин Элистин уульнцар йовсан цагат күүнә нүдн байрлана. Облыстық ке-сайхан модд сарсалдад зогсона, олн зүсын цецегүд каңканана. Асхаднь болхола, балһсан олын зүсын өңгетә гереләр герлетнә.
Театрмуд, музеймуд, кинотеатрмуд[ясх | иш ясх]
Элистд байдаг улус мемлекеттік өдр болһан кинотеатрмуд одна. Эднә нердень: "Родина" ("Төрскин"),"Октябрь" ("Хулһана сар"). Кесег театрмуд байна: Басаңга Баатрин нертә драмтеатр, орос театр, "Җаңһар" театр. "Родина" ("Төрскин") кинотеатрин өөр Амур-Санана нертә дегтерин саң байна.
Сурһулин заведеньс[ясх | иш ясх]
Элистид кесг сурһулин заведеньс байна. Теднь: Хальмг шаңһа университет, автомобилин-хаалһна техникум, эмчин болын хот кеһәчин колледжмуд, белг-эрдемтә училищ, гуманитарн, коммерческ болын техническ лицеимуд, 3-ч профессиональн училищмуд, дунд сурһулин школмуд мектебін болын бичидүдин садмуд бәәнә
Әмт зөөдг көлген[ясх | иш ясх]
Элистед олн-әмтиг микроавтобусмуд зөөҗ һарһана. Билетин үннь - 12-15 рублей. Муниципальн кү зөөдег көлген Элистед йовдого.
| Элст балһсна хаалһин зурас | |
|---|---|
| Дуһар | Хаалһин зура |
| 1 | 8-гче микрорайон — Барун электричеств һарһадаг станци |
| 2 | ЖДВ — Демьяновская гидиг уульнц |
| 5 | 6-гче микрорайон — 1-гче микрорайон - Теңгрин Уйдл ууульнц |
| 6 | 8-гче микроррайон — Төмр хаалһин вокзал |
| 7 | Теңгрин Уйдл ууульнц — Сити-Чесс |
| 9 | 1-гче микрорайон — Төмр хаалһин вокзал |
| 10 | Төмр хаалһин вокзал — Аршаня уульнц |
| 11 | Төмр хаалһин вокзал — Теңгрин Уйдл ууульнц |
| 12 | Оютнрин хотн — 8-гче микрорайон |
| 15 | Элст — Аршан гидиг селән |
| 17 | Өмн узгин район — Төмр хаалһин вокзал |
| 19 | Ар-барун үзгин уульнц — 8-гче микрорайон |
| 20 | Баһчудын эмнелдаг гер — 8-гче микрорайон |
| 21 | Төмр хаалһин вокзал — 8-гче микрорайон |
| 23 | Кирбазарная гидг уульнц — 8-гче микрорайон |
| 25 | Төмр хаалһин вокзал — 6-гче микрорайон |
| 26 | 6-гче микрорайон — Поле Чудес |
| 27 | 6-гче микрорайон — Өмн үзгин район |
| 40 | Төмр хаалһин вокзал — Ар хотон |
Шаҗна тосхолат[ясх | иш ясх]
Сәкүсн-Сүм[ясх | иш ясх]
Бурхан Багшин алтын Сүме[ясх | иш ясх]
Заалт[ясх | иш ясх]
- ↑ Численность населения России, субъектов Российской Федерации в составе федеральных округов, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов – районных центров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более человек
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 https://web.archive.org/web/20160312175750/http://lib.znate.ru/docs/index-249827.html?page=2
- ↑ 2. Преобразование Калмыцкой автономной области в республику. Успехи социалистического строительства и формирование калмыцкой социалистической нации « Сайт об Истории Калмыкии
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей
- Элстин зәңгелһанин элчелет
- Хальмг зәңгелһанин элчелет
- Хальмгин баатральг дуулвар "Җаңһар" (орсаһар)
- Орс-хальмг толь болн күүндуврач
Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Аргументс' not found. Хальмг Таңһч | |
|---|---|
| Хотол балһсaн | Элст |
| Отгуд | Башантан • Ики Бурула • Көтченерә • Лаганя • Баһ Дербетә • Октябрин • Приютнин • Сарпан • Целинн • Хар Һазра • Юстан • Яшалтан • Яшкулин |