Меткән:Хальмг Туульс

Тавн тө сахлта нег тө өвген.

Кезәнә бәәҗ… Тавн тө сахалта нег тө өвгн эмгтәhән хоюрн тавн ямата, hанцахан үкрүтә, өвсн гертә бәәҗ. Угатя өвгөн эмгин хойр улагче үкр, тавн ямаhан сааҗ уhаад, теҗәл кеhәд бәәдг бәәҗ. Генткн нег сө нег ямаhинь хулха авад одна. Дәкәд бас нег цөөк хонҗаhад, бас нег ямаhинь хулха авч одна. Эмгн өвгн хойр ямандан зовад hундад сууна. Нег өрүн босад хәләхлә: улагч үкр деернь дала болсн батхн багшад бәәнә. «Ямаhим хулха авад, үкрим идәл бәәх, яhҗах юмн болхмб эн?» - гидг өвгн ташад авснд, тавн батхан үкәд одна. Эн ямадым хулхалад бәәдг хулхачиг яhҗ әәлhсә гиҗәhәд: «Ташхин тавн батхан алдг күмб», - гиhәд, өвгн бичиг бичәд, салькнд нискәhәл оркна. Тер бичигинь байндан бәәҗ ядад, баатртан сууҗ ядад тошурхаҗ йовсын нег эргү байн олад авна. «Пө, нанас даву күчтә юмн бас бәәҗ билтәл эн», - гиhәд, байн тавн тө сахлата нег тө өвгиг хәәhәд ирнә. Эргү байн өвгнәд ирәд:- Ташхин тавн батхан алдаг күн чивчи? – гинә. - Э, бив, - болна. - Не, нанла марhа кенч? - Кенә. Ямаран марhа кехмиб? – гиҗ өвгн өмнәснь сурна. - Дөнн царин мах бархийч, - гиҗ эргү байн келнә. - Хойрдагче марhань: hазриг hурв чичәд, hурвн өндг hарhий, - гиҗ өмнәснь өвгөн келнә. - Зөв. Марhань тулм алтын болыг, - гиҗ келәд, хоюрн ө-шуhу моднур hарад йовна. Тендән ирәд, байн нег цар алчкад: - Өвгн, та түләнд одад иртын, - гинә. Өвгн ө-шуhу моднур ирәд, нег ац таслҗ авдг арh уга болад, яахв гиҗәhәд, бичкин шоhнач утхарн нег ик урhа модна йозур эргуләд малтад сууна. Өвгиг удан болад бәәхләнь байн ирәд, өвгөнөд иим удан ю кеhәд бәәнәт гихлә: - Неҗәhәд ацар зөөhәд бәәхм биш, эн модыг малтад, йозурарнь сөңгләд авад однав, - гив. - Яhлав, тиим дала модар ю кехүв, түләhитн би авад однав, - гиhәд ацмуд шудрад, байн авад одна. - Не, өвгн, та уснд одтн, - гиhәд хойр утхур өгәд өвгиг тәвнә. Өвгн утхуран худгут булхулҗ оркад, дааҗ эс чадхларн энүг яhса гиhәд, бас шоhнч утхарн худг эргүләд малтв. Ардаснь байн гүүҗ ирәд: - Өвгн, ода күртүл яhад удад бәәнәт? – гиҗ сурна. - Утхурар зөөhәд суухм бищ, эн худгиг йораларнь эргүләд авад однав, - гиҗ өвгн келнә. - Ай, бүкл худгин усар ю кехүв, би эврән авад одсув, - гиhәд, хойр утхурта усан авад байн одна. Бүкл царин махиг болhад, байн барад идҗ оркв. Дәкәд өвгнә хүв цариг алад чанв. Махиг болhад, тевшт hарhад өгхлә, өвгн авад амсҗаhад, хәәкрәд уурлв. - Яhвт? – гиҗ байн сурна. - Давсн уга хот күн яhҗ идидмаб, - гиҗ өвгн хәәкрв. Тиигхләнь давс авч ирхәр байн гер талан гүүв. Арднь өвгөн махан нүкд хаяд, худгт хаяд чиләчкәд, тевшән долаhад суув. Байниг ирхлә: - Давсн угаhар идҗ оркув, - гинә. Дарук марhань: hазр hурв чичәд hурвын өндг hарhаҗ авх, гиҗ өвгөнә келсн марhан. Байн зөв гихлә, өвгөн hазр чичәд, урднь орксн hурвн өндгән даранднь hарhад авб. Байн кедү чичвчн hазрас өндгн hарч өгхш. Тиигәд өвгн хойр марhаhан авад, тулм алтан авхар эргү байна тал ирв. Сө болв, өвгн хотна захд девләрн хучад унтв. Эргү байнаhас hал hарад бәәхлә, өвгөн хәләв. Байн ик утхан бүлүдсан, эн өвгиг эс алхла нанд амр өгш уга гиҗ, гергтәhән күүндҗ сууна. Өвгөн хәрү ирәд, девләрн цар чолу хучад ормдан оркчкад, цань, мал заагт одад кевтв. Байн утхан бәрсн гүүҗ ирәд, нег шааhад оркхлань hал hарад одв. Хойрдад, hурвыдад шаахлань, утхнь хуhрад унв. Хуhрхаhинь хәәҗ олҗ авад, байн гүүhәд хәрҗ одв. Өвгөн өрүнднь босҗ ирәд: - Сөөнәhә нанд бөөстә девл харhҗ кевтә, - гихләнь .эргү байн хүүхлзәд суув. «Мини утхар шаасн эн өвгнд бөөсн идсн болҗ», - гиhәд улм өмнкәсн икәр әәв. - Не, өвгн, алтын авче хәртән, - гиhәд, эргү байн баранасн тулм алт hарhад өгв. Өвгн алтан дааҗ авч хәрҗ чад шуга болад, яахв гихләрн, мишгин амнас бәрчкәд, өрк тал өөдән хәләв. Тиигәд хәләхләнь, эргү байн: - Та ю хәләҗ бәәнәт, - гиҗ сурсунад, өвгн келв: - Тана харачин нүкәр hарhҗ шивәд, эврәннь харачар орулхар хәләҗ бәәнәв, - гив. Эргү байн улм әәhәд: - Манна харачтан муухан юмн, түүнә ормд би танд эврән үүрәд күргү5җ өгсүв, - гив. Өвгн зөв гив, байн тулм алтынь үүрәд hарад йовб. Гертән өөрдөҗ йовад: - Не, чи үрвәд күрәд ир, би одад, хот белдүлҗәнәв, - гиhәд, өвгөн түрүләд hарад йовб. Гертән ирәд, эмгндән эн келнә: - Би терүг ирхлә, хот ке гисүв. Чи: «Байсан махимдн кеер йовутлам, таниг дахҗ йовсн эн байна ноха танас түрүлҗ ирәд идҗ оркөҗ», - гихләчнь, би: «Йир эн баячудын ноха күртлән күүнд дән болна», - шоhначан суhлҗ босхла, чи балган авад байнур бос, - гив. Байн орад ирхлә, орн деер суутн гичикәд, өвгөн эмгән хот ке гинә. - Бәәсн махимдн кеер арhас түүҗ йовутлам, таниг дахҗ йовсын эн байна ноха танас түрүлҗ ирәд идчкҗ, - гиҗ эмгн келв. Тиигҗ келхләнь, өвгн үкс босад: - Йир эн баячудын ноха күртлән күүнд дән болна, - гиhәд, шоhнч утхан беләсн суhлҗ авад байнур дәврхлә, тендәснь эмгнь балган авад босв. Эргү маңhс байн ән тусад босхаларн, өкәхән мартад, җолм Герин харачар толhаhан hарhачкад, ташр әәхләрн җолминь күзүндән өлгҗ авад, өргәд гүүв. Байн зөвәр хол hарад җолман хайчкад йовҗ йовхлань, өмнәснь нег нер hарад бәәсн хулхач харhад: - Адhсн, әәсн өңәгтәhәр хамаhас йовҗ йовхмт? – гиҗ сурна. Тиигхләнь байн келв: - Йир энд нег ик маңhс өвгөнлә мейәркнәв гиhәд, - ут хаалhан цугтнь цәәлhҗ келв. - Яhлав, терчнь мини hара күн, би ямадынь хулхалад чиләләв. Ода үлдсн hанцхн үкринь булаҗ авхар йовнав, хамдан хәрү одый, - гив. Тиигхләнь байн: - Уга, яhлав хайх гиҗәхлә, хоорндан төрүц салш угаhар күзүhән деесәр холвчкад йовий, - гиhәд хоюрн күзүhән холвҗ авад, күрәд ирнә. Өвгн эн хойриг үзчкәд, ода яhса гиҗ санн, эмгән дуудад келв: - Хәлә, одак манна яма идәд бәәдг хулхачиг бәрҗ авч ирнәв гилә, үгдән күрдг сән залу бәәҗ, көтләд аашна, - гиhәд хәәкрхлә .мек-холвата хулхач гедргән тусад, көлдөнь оралдн чиргдв. Хулхачин хоолнь боогдад Аман аңhаhад ирхләнь: - Күн үкә йовтул инәhәд йовдомч, - гиҗ келәд улм хурдулав. Тиигәд гүүhә йовҗ хоюрн боогдад үкв. Өвг-н эмгин хойр арднь алта-мөңтә болад, амрад, амсн-умсн җирhив.